Anaksimenes, M.Ö. 586 – 528 yılları arasında yaşamış olan eski Yunan filozofudur. Milet okulunun üç büyük düşünüründen biri olan Anaksimenes, Anaksimandros’un öğrencisi ve Thales’in de arkadaşıdır. Milet Okulu’nun son temsilcisi olarak kabul edilir.
Anaksimenes’in Hayatı Hakkında Çok Az Bilgiye Sahibiz
Anaksimenes’in hayatı hakkında elimizde çok fazla detaylı bilgi bulunmamaktadır. Antik Yunan filozofları hakkında bilgiler genellikle fragmentler, anekdotlar ve sonraki dönemlerde yazılmış eserlerdeki referanslardan elde edilmektedir. Anaksimenes için de durum benzerdir. Ancak, mevcut bilgilere dayanarak şunları söyleyebiliriz:
- Anaksimenes, M.Ö. 586 – 528 yılları arasında yaşamıştır. Bu tarihler kesin olmamakla birlikte genellikle kabul edilen yaklaşık tarihlerdir.
- Anaksimenes, antik Yunan’ın bilim, felsefe ve matematik merkezlerinden biri olan Milet şehrinde doğmuştur. Bu şehir, Anadolu’nun batı kıyısında, günümüzde Türkiye sınırları içerisinde yer almaktadır.
- Milet Okulu’nun üç büyük düşünüründen biri olan Anaksimenes, Anaksimandros’un öğrencisi olarak bilinir. Anaksimandros da Thales’in öğrencisiydi, bu nedenle Anaksimenes, Thales’in felsefi geleneğini devralmıştır.
- Anaksimenes’in yazdığı eserlerin tamamı günümüze ulaşmamıştır. Ancak, onun “Doğa Üzerine” adlı bir eser yazdığına dair referanslar vardır. Bu eserden sadece birkaç fragment günümüze ulaşabilmiştir.
- Anaksimenes’in felsefesi, doğanın temel maddesini araştıran diğer Miletli düşünürlerin çalışmalarının bir devamıdır. Ancak, onun “hava” ilkesi, bu geleneğe kendi özgün yorumunu getirmiştir.
Maalesef, Anaksimenes’in kişisel hayatı, ailesi, eğitimi veya diğer sosyal etkinlikleri hakkında daha fazla detaylı bilgiye sahip değiliz. Ancak, onun felsefi düşünceleri, antik Yunan felsefesinin gelişiminde önemli bir yere sahiptir.
Anaksimenes’ten Günümüze Yazılı Bir Eser Ulaşmamıştır
Anaksimenes’ten günümüze doğrudan ulaşan yazılı eserleri veya tam metinleri ne yazık ki yoktur. Ancak, onun düşünceleri ve felsefesi hakkında bilgiler, sonraki dönemlerde yazılmış eserlerdeki referanslar ve alıntılar aracılığıyla günümüze ulaşmıştır. Bu alıntılar ve referanslar, Anaksimenes’in felsefesine dair bazı temel fikirleri ve görüşleri aktarmaktadır.
Anaksimenes’in en bilinen ve sıkça alıntılanan fragmanı, onun evrenin temel maddesi olarak “hava”yı seçtiği ve bu ilkeyi nasıl açıkladığıyla ilgilidir. Bu fragman şu şekildedir:
“Tıpkı dilimizin hareketiyle nefes alıp verdiğimizde soğuk ve sıcak hava ürettiğimiz gibi, evrende de yoğunlaşma ve seyrelme hareketleriyle her şeyin oluştuğuna inanıyordu.”
Bu fragman, Anaksimenes’in havanın yoğunlaşması ve seyrelmesiyle farklı maddelerin nasıl oluştuğuna dair temel düşüncesini yansıtmaktadır.
Ancak, bu ve benzeri fragmanlar dışında, Anaksimenes’in doğrudan yazdığına inanılan uzun metinler veya detaylı açıklamalar günümüze ulaşmamıştır. Onun düşüncelerini anlamak için genellikle sonraki dönem filozoflarının, tarihçilerin ve yazarların eserlerindeki yorumlarına ve alıntılara başvurulmaktadır. Bu nedenle, Anaksimenes’in felsefesi hakkında tam ve kesin bir bilgiye sahip olmak zordur.
Anaksimenes ve Hava İlkesi
Hava: Evrenin Temel Maddesi Anaksimenes, evrenin temel maddesini “hava” olarak tanımlamıştır. Bu, onun öğretmeni Anaksimandros’un “apeiron” (sınırsız) ve Thales’in “su” kavramlarından farklı bir yaklaşımdır. Anaksimenes’e göre, hava hem görünmez hem de her yerde mevcuttur, bu nedenle evrenin her şeyini oluşturan temel bir madde olarak kabul edilir.
Havanın Dönüşümü Anaksimenes, havanın yoğunlaşması ve seyrelmesiyle farklı maddelerin oluştuğuna inanıyordu. Bu dönüşüm süreci şu şekildedir:
- Hava yoğunlaştığında su oluşur.
- Su daha da yoğunlaştığında toprak ve taş meydana gelir.
- Hava seyreltiğinde ise ateş oluşur.
Bu dönüşüm süreci, doğanın sürekli bir değişim ve dönüşüm içinde olduğu fikrini destekler niteliktedir.
Hava: Yaşam İlkesi Anaksimenes için hava sadece fiziksel bir madde değil, aynı zamanda bir yaşam ilkesiydi. Ona göre, canlıların nefes alarak yaşamaları, havanın yaşamın kaynağı olduğunu gösteriyordu. Bu nedenle, hava hem maddi hem de manevi bir özelliğe sahipti.
Hava ve Kozmoloji Anaksimenes, dünyanın düz bir şekle sahip olduğunu ve havada asılı durduğunu düşünüyordu. Gökyüzündeki yıldızlar, gezegenler ve diğer gök cisimleri de havada asılıydı. Bu kozmolojik görüş, Anaksimenes’in havanın evrendeki her şeyi destekleyen ve bir arada tutan bir güç olduğuna olan inancını yansıtmaktadır.
Sonuç Anaksimenes’in hava ilkesi, antik Yunan felsefesinde doğanın temel maddesinin ne olduğu sorusuna getirilen farklı yanıtlardan biridir. Hava kavramı, hem fiziksel hem de manevi bir özelliğe sahip olarak, doğanın sürekli değişimini ve yaşamın kaynağını temsil eder. Anaksimenes’in bu düşünceleri, onun döneminde ve sonrasında felsefenin gelişimine önemli katkılarda bulunmuştur.
Anaksimenes’in Diğer Düşünceleri
Anaksimenes, Milet Okulu’nun üç büyük düşünüründen biri olarak, doğanın temel maddesini “hava” olarak tanımlamış olmasının ötesinde, kozmolojik ve doğa felsefesi üzerine de bazı düşüncelere sahipti.
1. Kozmoloji:
- Anaksimenes, dünyanın düz bir şekle sahip olduğunu ve havada asılı durduğunu düşünüyordu. Bu, onun havanın evrendeki her şeyi destekleyen ve bir arada tutan bir güç olduğuna olan inancını yansıtmaktadır.
- Gökyüzündeki yıldızlar, gezegenler ve diğer gök cisimleri de havada asılıydı. Bu kozmolojik görüş, Anaksimenes’in havanın evrendeki her şeyi destekleyen ve bir arada tutan bir güç olduğuna olan inancını yansıtmaktadır.
2. Hava ve Yaşam:
- Anaksimenes için hava sadece fiziksel bir madde değil, aynı zamanda bir yaşam ilkesiydi. Ona göre, canlıların nefes alarak yaşamaları, havanın yaşamın kaynağı olduğunu gösteriyordu. Bu nedenle, hava hem maddi hem de manevi bir özelliğe sahipti.
3. Doğanın Dönüşümü:
- Anaksimenes, doğanın sürekli bir değişim ve dönüşüm içinde olduğuna inanıyordu. Bu dönüşüm süreci, havanın yoğunlaşması ve seyrelmesiyle gerçekleşiyordu. Örneğin, havanın yoğunlaşmasıyla su, suyun yoğunlaşmasıyla da toprak meydana gelirken; havanın seyrelmesiyle ateş oluşuyordu.
4. Sonsuzluk Kavramı:
- Anaksimenes, evrenin sonsuz olduğuna inanıyordu. Bu, onun öğretmeni Anaksimandros’un “apeiron” (sınırsız) kavramına benzer bir yaklaşımdır. Ancak Anaksimenes için bu sonsuzluk, havanın her yerde bulunması ve her şeyi oluşturmasıyla ilişkilidir.
5. Doğal Olayların Açıklanması:
- Anaksimenes, doğal olayları da havanın dönüşümüne bağlı olarak açıklamaya çalışmıştır. Örneğin, depremlerin nedeni olarak toprağın kurumasını ve bu kuruyan toprağın çatlamasını göstermiştir.
Sonuç olarak, Anaksimenes’in felsefesi, doğanın temel maddesini araştıran diğer Miletli düşünürlerin çalışmalarının bir devamıdır. Ancak, onun “hava” ilkesi ve bu ilkeye dayandırdığı kozmolojik ve doğa felsefesi görüşleri, bu geleneğe kendi özgün yorumunu getirmiştir.
